Problemy z wyborem ścieżki kształcenia przez dziecko z problemami zdrowotnymi

Dużym wyzwaniem w pracy doradcy zawodowego jest praca z dzieckiem z problemami zdrowotnymi czy niepełnosprawnością. Ograniczone możliwości oferty edukacyjnej, bariery architektoniczne, problemy edukacyjne uczniów to tylko niektóre trudności, z którymi styka się dziecko niepełnosprawne, a ma ono prawo do korzystania ze szkolnictwa specjalnego lub nauczania indywidualnego, pomocy psychologiczno – pedagogicznej i innej specjalistycznej umożliwiającej jego optymalny rozwój. Ma prawo do zdobycia wiedzy i kwalifikacji zawodowych, a następnie pracy zgodnie z kwalifikacjami, wykształceniem, możliwościami, a gdy  niepełnosprawność tego wymaga dostosowania  warunków pracy  do  jego potrzeb. Poradnictwo zawodowe między innymi  obejmuje udzielenie pomocy uczniom w planowaniu, tworzeniu i rozwoju  kariery zawodowej przynoszącej  osobie niepełnosprawnej  sukces zawodowy i satysfakcję. Ważnym elementem powyższych działań  jest pomoc w zrozumieniu siebie samego w odniesieniu do środowiska pracy , aby umożliwić  uczniom realistyczny wybór ścieżki kształcenia i planowania kariery zawodowej. Jest to bardzo trudny proces wymagający od doradcy zawodowego udzielenia  emocjonalnego wsparcia w trudnej sytuacji rezygnacji niejednokrotnie z dotychczasowych planów nieuwzględniających ograniczeń  zdrowotnych.

W trakcie poradnictwa indywidualnego doradca ma możliwość  dokonania  precyzyjnej analizy sytuacji w jakiej  znajduje się  dziecko z problemami zdrowotnymi, co pozwala na  zrozumienie jego trudności w wyborze dalszej ścieżki kształcenia. W trakcie rozmowy  doradczej  z  rodzicami i uczniem z niepełnosprawnością przeprowadza się analizę przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania  określonych typów pracy w oparciu o zebrane informacje dotyczące stanu zdrowia i rodzaju niepełnosprawności, a następnie wyeliminowanie zawodów niemożliwych  do wykonywania ze względu na rodzaj niepełnosprawności wyselekcjonowanie  grupy zawodów, które konkretna  osoba z niepełnosprawnością  może wykonywać bez utraty  jakości  w zakresie osiąganych efektów pracy. Jest to moment, w którym doradca  musi w sposób profesjonalny uświadomić  rodzicom i  uczniowi z problemami zdrowotnymi  znaczenie  ograniczeń  związanych z niepełnosprawnością w wykonywaniu różnych prac. W tym celu wykorzystujemy  program „Doradca 2000”, który zapewnia m.in. selekcjonowanie zawodów możliwych do wykonywania. Pomocna jest tu też opinia lekarska. W celu zwiększenia efektywności udzielanych porad konieczna jest współpraca  doradcy zawodowego z lekarzem medycyny pracy. Podejmowane przez doradcę zawodowego  działania odbywają się na styku prawa oświatowego i ochrony zdrowia. Wymiana informacji w tym obszarze i poszukiwanie niestandardowych rozwiązań jest warunkiem udzielenia trafnej porady doradczej, dającej szansę dziecku na aktywne funkcjonowanie w społeczności szkolnej, a później odnalezienia się na rynku pracy. Jest to jednak trudny rodzaj współpracy ze względu na konkretne, skomplikowane przypadki dzieci chorych wymagających największej troski i jednocześnie znalezienia dla nich możliwości kontynuowania edukacji.

Nie bez znaczenia w procesie doradczym ma również  określenie  poziomu funkcjonowania poznawczego dziecka, jego osiągnięć szkolnych, jak  i posiadanych predyspozycji  zawodowych. W tym celu przeprowadzamy badanie poziomu intelektualnego, stosujemy różnego typu testy i kwestionariusze  do określenia zainteresowań ucznia, jego predyspozycji do pracy w określanym środowisku zawodowym.

W przypadku  dziecka z problemami zdrowotnymi zalecamy zgłoszenie się do doradcy zawodowego  zanim  dziecko wybierze konkretną szkołę i swoją ścieżkę kariery. Z momentem podjęcia nauki w szkole branżowej czy technikum będzie podczas odbywania praktyk zawodowych małoletnim pracownikiem, stąd też musi  zostać dopuszczony do wykonania określonego typu pracy  przez  lekarza medycyny pracy. Bez wcześniejszej diagnozy ograniczeń  wynikający z niepełnosprawności  uczeń  może  przejść pozytywnie rekrutację      do wybranej szkoły, ale  ostatecznie  może nie otrzymać zgody  Medycyny Pracy na kształcenie się w wybranym przez siebie zawodzie, tym bardziej, że skierowanie do Poradni Medycyny Pracy uczeń otrzymuje po zakończeniu rekrutacji. Waga wcześniejszej diagnozy i podjęcia współpracy z doradcą zawodowym jest w tym przypadku istotna, ponieważ przygotowuje ucznia do realistycznej oceny swoich możliwości i ograniczeń oraz zgodnych z tym wyborów ścieżki kształcenia.

Przy obecnej organizacji pracy Poradni Psychologiczno–Pedagogicznej eliminującej możliwość kontaktu bezpośredniego z uczniem i rodzicami zalecamy kontakt mailowy lub telefoniczny z doradcą zawodowym. W wielu przypadkach  możliwa jest do przeprowadzenia rozmowa doradcza i postępowanie diagnostyczne kończące się wydaniem opinii w sprawie referencyjnego przyjęcia do szkoły ponadpodstawowej ucznia z problemami zdrowotnymi. Taka opinia również przysługuje  uczniom zamierzającym podjąć naukę w liceum ogólnokształcącym, gdyż oni również wymagają ochrony i wsparcia  poprzez przewidziane przez prawo oświatowe narzędzia.

Anna Rybarczyk