Metody aktywizujące u dzieci

Odpowiednia umiejętność wykorzystania w pracy metod aktywizujących ucznia oraz narzędzi multimedialnych i informatycznych, sprzyjają procesowi uczenia się.

METODY AKTYWIZUJĄCE to grupa metod charakteryzująca się tym, że w procesie zdobywania wiedzy i umiejętności oraz kształtowania postaw, dziecko przewyższa swoją aktywnością nauczyciela. Dzięki temu, dzieci zapamiętają 90% tego, co robią. Metody aktywizujące to pomoce i wskazówki, dzięki którym dziecko poszerza swoją wiedzę, pogłębia swoje zainteresowania, rozwija nowe pomysły i nowe idee, komunikuje się z innymi, uczy się dyskutować, spierać na różne tematy.

Cele metody aktywizującej podczas terapii logopedycznej:

• wspieranie aktywności edukacyjnej dzieci i młodzieży,
• rozwijanie aktywności twórczej dzieci i młodzieży,
• odnajdywanie inspiracji i motywacji do przyjmowania coraz to nowych wyzwań zawodowych,
• wyzwalanie zachowań prospołecznych,
• rozwijanie umiejętności komunikacji,
• rozładowywanie napięć emocjonalnych pacjentów,
• nauka kreatywności,
• poszerzanie wiedzy pacjentów,
• pogłębianie zainteresowań dzieci i młodzieży,
• rozwijanie nowych idei w pracy dydaktycznej,
• ułatwienie prowadzenia zajęć o charakterze terapeutyczno – wychowawczym z dziećmi wolniej rozwijającymi się,
• rozwijanie dziecięcych uzdolnień.

Jako, że grupą docelową oddziaływań logopedycznych są najczęściej dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, w swojej pracy podczas terapii logopedycznej wykorzystuję następujące metody aktywizujące.

 AKTYWNOŚĆ DZIECKA

W pedagogice i psychologii jest to każda spontaniczna czynność dziecka, w trakcie której tworzy ono, a nie odtwarza. Wynikiem może być konkretna rzecz (jak wieża z klocków) lub wniosek jaki dziecko wyciągnęło z wykonywania tej czynności (np. klocki trzeba ustawiać starannie). Aktywność twórcza jest przejawem rozwoju u dzieci. Dziecko w sposób naturalny jest twórcą. Jest ona naturalnym przejawem aktywności psychicznej i sposobem wyrażania siebie.

Do najczęściej występujących ekspresji, które dzieci przejawiają na zajęciach terapii oraz w procesie diagnostycznym należą:

• ekspresja ruchowo-mimiczna – realizowana jest poprzez gest, mimikę twarzy,
• ekspresja słowna (werbalna) – czynność wyrażania emocji poprzez modulację barwy i dynamikę głosu,
• ekspresja słowno-muzyczna – spontaniczne wokalizowanie, improwizowanie słów i melodii,
• ekspresja muzyczna – dodatkowo ma tu miejsce improwizowana gra na instrumencie muzycznym lub „gra” na instrumentach zastępczych,
• ekspresja plastyczna – jest najbardziej powszechną formą ekspresji. Dzieci w wieku poniemowlęcym, przedszkolnym i młodszym szkolnym samorzutnie rysują, malują pędzlem i palcami, formują w materiałach miękkich, takich jak plastelina, modelina, mokry piasek na plaży, montują formy dekoracyjne i przedstawiające z różnych materiałów odpadowych na płaszczyźnie i w przestrzeni,

Dzięki aktywności na moich zajęciach dzieci uczą się, że dany fonem należy wykonywać przy określonym ułożeniu narządów artykulacyjnych. Zgodnie z zastosowaniem tej metody moi pacjenci sami stają się twórcami korekty zaburzeń mowy.

 ZABAWY W KRĘGU

Metodę te wykorzystuję w pracy podczas zajęć terapii grupowych. Stymulacja integracyjna podczas prowadzonych przeze mnie zajęć  pomaga dzieciom w odbiorze bodźców płynących z zewnątrz, jak i z wewnątrz. Umożliwia poznawanie otoczenia przez patrzenie, słuchanie, dotykanie, itd., co ma znaczenie w usprawnianiu analizatorów wzroku, słuchu i dotyku. Podczas zabaw w kręgu dzieci nawiązują kontakt z kolegami, pobudzając ich do aktywności, doskonalą umiejętność skupiania uwagi (koncentrowanie się) oraz odprężają się. Dla mnie jest to czas na poznanie relacji, jakie utworzyły się w grupie terapeutycznej. Przyjrzenia się kierunkom działania i tworzenia.

 ZABAWY PALUSZKOWE

Zabawy te odbywają się w atmosferze wesołej, radosnej zabawy. Nastawione są na bezpośredni kontakt z ciałem drugiej osoby, przez co dziecko uczy się wchodzić w relacje z innymi ludźmi i włącza do wspólnej zabawy. Podczas mówienia np. rymowanki, pokazuję dziecku, często wspólnie z rodzicem,  ruchy i wykonujemy je razem z nim, dotykając jego ciała. Te proste wierszyki wzmocnione intonacją, poparte gestem i dotykiem przyciągają uwagę dziecka i dostarczają mu wiele radości. Realizowałam je wspólnie z rodzicami i dziećmi.

 PEDAGOGIKA ZABAWY

Pedagogika zabawy jest metodą zdobywania przez dzieci wiadomości i umiejętności, poznawania rzeczywistości. Pozwala także współdziałać z innymi. Aktywność dzieci jest tutaj realizowana poprzez:

• zabawy spontaniczne ułatwiające nawiązywanie kontaktów z dziećmi i dorosłymi (w przypadku dzieci z Autyzmem lub Zespołem Aspergera), a także doskonalące umiejętności współdziałania i współpracy z innymi,
• zabawy konstrukcyjne aktywizujące dzieci w zakresie podejmowania działalności plastyczno – technicznej przy wykorzystaniu różnorodnych materiałów, np. przyrodniczego (liście, patyki),
• zabawy ruchowe przy muzyce (taniec, pantomima) – przyczyniają się do likwidacji napięcia mięśniowego.

 MUZYKOTERAPIA

Muzykoterapia opiera się na różnych formach aktywności muzycznej, takich jak: zabawy ze śpiewem doskonalące aparat oddechowy, fonacyjny i artykulacyjny, a także słuch fonematyczny; gra na instrumentach usprawniająca czynności oddechowe, koordynację słuchowo-wzrokowo-ruchową, doskonaląca pamięć i zachęcająca do twórczego działania. Muzykoterapia może być wykorzystywana zarówno w pracy indywidualnej, jak i grupowej gdyż dostarcza dzieciom radości z obcowania z muzyką i rozwija uzdolnienia muzyczne.

TECHNIKI PLASTYCZNE

Techniki plastyczne rozwijają sprawność manualną, koordynację wzrokowo – ruchową i wpływają uspokajająco na system nerwowy. Najbardziej popularne techniki plastyczne, które wykorzystuję w swojej pracy to: rysowanie kredkami świecowymi, a także pastelami tłustymi i suchymi; malowanie farbami plakatowymi na kartce, kartonie mokrym, folii i szkle; kleksografia; wydzieranka z kolorowego papieru, gazet; lepienie z gliny, modeliny, masy solnej i papierowej; stemplowanie, m.in. pieczątkami z kartofla, liści.

ZABAWY GRAFOMOTORYCZNE

Zabawy grafomotoryczne (np. malowanie dziesięcioma palcami). W atrakcyjny sposób usprawniają proces rozwoju mowy stymulując obszar mózgu leżący obok tego, który odpowiedzialny jest za rozwój mowy. Służą usprawnianiu motoryki małej i koordynacji wzrokowo – ruchowej, doskonaleniu koncentracji uwagi przez dłuższy czas, usprawnianiu analizatora wzrokowego oraz orientacji przestrzennej, rozładowywaniu napięcia emocjonalnego i mięśniowego.

ZABAWY RYTMICZNE

Zabawy rytmiczne polegają na odtwarzaniu przy pomocy ruchu (klaskanie, tupanie, skakanie, podskoki) np. rytmu piosenki. Ćwiczenia i zabawy rytmiczno – ruchowe przy muzyce zaspokajają wrodzoną potrzebę ruchu dziecka oraz aktywizują umysł, wyrabiają koordynację ruchów i mobilizują do działania. W czasie zabaw rytmiczno – ruchowych ważne jest stworzenie atmosfery swobody, która pozwoli na pozbycie się nieśmiałości i lęków związanych z różnymi zahamowaniami psychiczno – fizycznymi dziecka. W prowadzeniu ćwiczeń rytmiczno – ruchowych ważne jest umiejętne stosowanie przez nauczyciela improwizacji muzycznej. Można tutaj wykorzystać obok akompaniamentu nauczyciela akompaniament perkusyjny dzieci.

ZABAWY DYDAKTYCZNE

Zabawa dydaktyczna polega na wykonywaniu określonego typu zadań w specjalnie wytworzonej atmosferze działalności rozrywkowej (zabawowej). Posiada najczęściej charakter gry umysłowej. Do tak pojętych zabaw tradycyjnie zalicza się m. in. krzyżówki, rebusy, loteryjki, szachy, klasyczne zagadki oraz gry stolikowe. W terapii dzieci wykorzystuję zabawy dydaktyczne podczas usprawniania realizacji fonemów na różnych stopniach jego opanowania.

METODA SYMULACJI

Kolejną metodą doskonale sprawdzającą się w mojej pracy w terapii z dziećmi jest metoda symulacji albo w skrócie określana jako symulacje. Symulacja to naśladowanie (udawanie) rzeczywistości, ćwiczenie najbardziej efektywnych zachowań w bezpiecznych warunkach. Symulacje mogą uczyć bardzo skomplikowanych umiejętności, ale mogą też obejmować tak proste umiejętności jak: rozmowa telefoniczna, nadawanie paczki na poczcie, robienie zakupów albo nakrywanie do stołu. Ideą symulacji jest doskonalenie konkretnych umiejętności oraz uczenie się na błędach popełnionych w bezpiecznej sytuacji ćwiczeniowej. W ćwiczeniu można nieudane zachowanie poddać korekcie i powtarzać aż do osiągnięcia perfekcji.

Uzyskane efekty stosowania metod aktywizacyjnych możemy podzielić na dwa rodzaje:

1. Dla dziecka, ucznia:

• zapamiętuje o wiele więcej, systematyzuje, utrwala wiedzę,
• uczy się planowania, organizowania, oceniania własnej nauki,
• rozwija twórcze myślenie,
• rozwija logiczne myślenie,
• rozwija wyobraźnię,
• rozwija sprawność umysłową oraz osobiste zainteresowania,
• doskonali umiejętność komunikowania się werbalnego i niewerbalnego,
• uczy się wyrażania własnych poglądów, opinii, skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach,
• uczy się uwzględniać poglądy innych,
• doskonali poprawne posługiwanie się językiem ojczystym,
• uczy się poszukiwać, porządkować, i wykorzystywać informację  z różnych źródeł,
• uczy się niestereotypowego podejścia do problemu, rozwiązywania problemów w sposób twórczy,
• wykorzystuje własne pomysły, dzieli się nimi,
• wykorzystuje wiedzę w praktyce,
• uczy się efektywnie współpracować w grupie,
• uczy się przestrzegania zasad,
• widzi efekty swojej pracy,
• odczuwa zadowolenie z wykonanego zadania,
• osiąga sukces,
• podwyższa swoja samoocenę,
• buduje pozytywną, wewnętrzną motywację do nauki,
• dziecko uczy się doprowadzenia pracy do końca, a więc osiągnięcia zamierzonego celu,
• dziecko uczy się przezwyciężania napotykane przeszkody i trudności, z którymi zgłasza się do poradni.

 2. Dla pedagoga – logopedy:

• zwiększenie satysfakcji z wykonywanej pracy,
• budowanie pozytywnych relacji uczeń – dorosły,
• rozbudzenie zaangażowania dziecka i rodzica podczas zajęć mających korygować i usprawniać obniżone obszary w rozwoju dziecka,
• nauka cierpliwości i szacunku do wykonywanego zawodu,
• dostrzeganie w pacjencie jego potencjału rozwojowego,
• poszerzanie zakresu wiedzy i samodoskonalenie się jako diagnosty i terapeuty.

Opracowała: Joanna Jóźwiak