Jak mogę pomóc swojemu dziecku ładnie mówić

Artykuł ten adresowany jest do wszystkich rodziców, którzy rozumieją jak ważną  rolę w życiu  człowieka odgrywa mowa. Prawidłowe kształtowanie się i rozwój mowy dziecka stanowi podstawę jego osobowości.  Dzięki rozumieniu mowy  dziecko poznaje świat, dzięki umiejętności mówienia jest w stanie wyrazić swoje uczucia i spostrzeżenia.

Częste kontakty słowne dziecka z otoczeniem przyspieszają jego ogólny rozwój, doskonalą wymowę i bogacą słownictwo. Jednocześnie dowiedziono, iż w przypadku zaniedbań środowiskowych ( brak opieki nad mową dziecka), braku wzorców  do naśladowania ( rodzice głuchoniemi)  lub gdy istniejący wzorzec jest  nieprawidłowy  ( np.  rodzice  z wadami wymowy, jąkający się, zwracanie się do dziecka mową spieszczoną ) następuje opóźnienie rozwoju  mowy lub zaburzenia mowy.

Dbając o to, aby dzieci nie miały problemów z mową, już od najmłodszych lat prowadzimy ćwiczenia i zabawy mające na celu:

• usprawnienie narządów artykulacyjnych ( języka, warg i podniebienia),
• wypracowanie  właściwego oddychania podczas mówienia.

Zaproponowane ćwiczenia i zabawy mają  ułatwić Państwu pracę z dzieckiem w domu.  Zabawy te przyniosą korzyści nie tylko dzieciom, ale również dadzą poczucie satysfakcji dla Was.

Poniżej klika propozycji zabaw:

ZABAWY  USPRAWNIAJĄCE  APARAT  MOWY ( język, wargi, podniebienie )

ĆWICZENIA JĘZYKA

Zabawy z językiem należy prowadzić przy lustrze.

Ćwiczenia powinno się  rozpoczynać od dużych ruchów języka na zewnątrz jamy ustnej, aby  dziecko mogło je dokładnie obserwować w lustrze i ewentualnie poprawić błędy wykonania.

Zabawa  ”Język na defiladzie ”

język maszeruje jak na defiladzie. Wysuwanie języka wąskiego  jak igiełka i szerokiego jak łopata:

raz – czubek języka na górną potem przeciwną dolną  wargę

dwa – czubek języka do lewego kącika ust potem do prawego

Ruchy muszą być energiczne, zdecydowane (tempo dostosowane do możliwości ruchowych języka dziecka).

Zabawa ”Języczek wędrowniczek”

Język wybrał się na spacer po jamie ustnej, by sprawdzić co znajduje się w buzi.

• Unoszenie języka za górne zęby i cofanie go do podniebienia miękkiego ( języczka) np. zobacz masz w buzi mały języczek ( w lusterku) czy dużym językiem go znajdziesz.
• Dotykanie językiem zębów trzonowych górnych i dolnych. Dotykanie  językiem kolejnych zębów  np. sprawdź, czy masz ząbki w buzi, tam daleko i policz językiem swoje ząbki z przodu do tyłu.
• Język w przedsionku jamy ustnej ( między wargami a zębami ) np. sprawdź czy    dużo masz  ząbków ?.
• Wysuniętym językiem przesuwamy poziomo i pionowo, przy lekko złączonych ustach ( języczek bada teren na zewnątrz).
• Wysuwanie języka na zewnątrz i cofanie go do środka buzi.
• Dotykanie językiem do brody i nosa ( język sprawdza, co to takiego?).

Zabawa  ” Źrebaczek”

Czubek języka wsunięty między ściśnięte wargi drga w czasie wydmuchiwania strumienia powietrza.

• Parskanie jak źrebaczek.
• Parskanie na skrawek papieru.

Dla uatrakcyjnienia ćwiczenia można poprosić dziecko o narysowanie źrebaczka i pokolorowanie go.

Zabawa ”Koci grzbiet”

Czubek języka przy wędzidełku (może opierać język o wewnętrzną stronę  dolnych zębów), powoduje wzniesienie się środka języka do podniebienia. Czubek języka nie może wysuwać się na zewnątrz buzi.

Zabawy językowe należy prowadzić fragmentami, z przerwami, ze względu na konieczność precyzji ruchów, a także by dziecko się nie zniechęciło do dalszych zabaw.

ĆWICZENIA  WARG I SZCZĘKI DOLNEJ

Celem rozgrzania aparatu artykulacyjnego  wykonujemy szybkie oblizywania ust,  masowanie dolnej wargi górną, rozciągamy usta w uśmiechu i przystępujemy do ćwiczeń warg:

• szeroko otwierany buzie i zamykamy (jak do artykulacji głoski ” a” )
• robimy z ust jajeczko (buzia jak do głoski „o”)
• usta ściągamy w malutką dziurkę (jak do głoski „u”)
• uśmiechamy usta szeroko ( jak do głoski ” e”)
• robimy usta w dzióbek  ( jak do głosek ” i” oraz ” y’)

Powyższe samogłoski można łączyć w grupy np. po trzy dźwięki i  wymawiać je na jednym oddechu, lub po kilku próbach powiedzieć  wszystkie samogłoski na jednym oddechu.

Zabawa ”Leniuszek„

wykorzystanie umiejętności ziewania. Dziecko słucha opowiadania np. o chłopcu, który nic nie chciał robić, tylko przez cały czas ziewał. Dziecko obrazuje to opuszczając powoli dolną szczękę i powoli unoszą ją ku górze, czynność powtarzamy parokrotnie. W czasie opuszczania szczęki język leży nieruchomo spokojnie w buzi, wargi nie wykonują żadnych samodzielnych, dodatkowych ruchów.

Zabawa ”Na pastwisku„

przesuwanie opuszczonej szczęki dolnej w prawo i w lewo, a także mocno wysuwanie do przodu i cofanie do pozycji wyjściowej. Do w/w zabawy dołączyć można ćwiczenia gimnastyczne a w przerwie między ćwiczeniami można naśladować żucie trawy przez krówkę, chodzenie na czworakach i naśladowanie  odgłosów zwierzęcia.

ĆWICZENIA  PODNIEBIENIA  MIĘKKIEGO

Należy rozpoczynać je równocześnie z innymi ćwiczeniami, obserwując w lusterku przy szeroko otwartej buzi jak porusza się języczek, który jest zakończeniem podniebienia miękkiego.

Zabawa ”Wąchanie kwiatków”

ćwiczenia prawidłowego głębokiego oddychania. Głębokie oddychanie – wdech nosem (wąchanie kwiatków) wydech – ustami, przy czym usta są przez cały czas otwarte.

Zabawa ”Chory miś” 

kaszlenie przy wysuniętym na zewnątrz buzi języku i chrapanie na wdechu i wydechu, płukanie gardła.

Podczas wykonywania tych ćwiczeń dziecko naśladuje dorosłych. Urozmaiceniem może być  kolorowanie konturów misia, rysowanie chusteczki dla niego w rożne wzorki itd.

Zabawa ”Żywe lusterko”

naśladowanie min wymyślonych przez rodzica i odwrotnie, dziecko po jakimś czasie samo potrafi wymyślać minki. Zwracać uwagę na dokładne wykonywanie ruchów narządów artykulacyjnych.

Zabawa „Króliki”

dzieci ściskają wargi mocniej niż przy normalnym mówieniu (usta są zasznurowane), potem przesuwają wargi w lewą i prawą stronę. Nie należy przy wykonywaniu tego ćwiczenia poruszać dolną szczęką. Muszą to być ruchy warg, nawet gdy są one minimalne.

Zabawa ”Wesołe minki”

wykonywanie różnorodnych nim przed lustrem, takich jak: nadymanie policzków, wdech i wydech kącikami ust (utrzymanie patyczka za pomocą warg), nakładanie zębów górnych na dolną wargę i odwrotnie, wydmuchiwanie powietrza itd. Ćwiczeniem łączącym wyżej  wymienione zabawy jest także oblizywanie wargi czubkiem języka, a potem całym językiem.

Tutaj należy zwrócić uwagę, aby usta szeroko otwarte, tak by dziecko mogło swobodnie poruszać językiem. Dla uatrakcyjnienia zabawy można dzieciom posmarować wargi czekoladą, dżemem, miodem lub tym co lubi dziecko. Oblizujemy usta tak długo, aż smakołyk się skończy. Aby ułatwić te ćwiczenia, można wykorzystać wierszyk np. ”Chory kotek” – dziecko słucha wierszyka, w momencie gdy mowa jest o jedzeniu, oblizuje się.

ĆWICZENIA  ODDECHOWE

Najważniejszy jest prawidłowy tor oddechowy tj. nabieranie powietrza nosem, a wypuszczanie buzią. Pomocne w ćwiczeniach oddechowych będą następujące zabawy:

• Zabawa „Puszczanie  baniek mydlanych” (zwrócić uwagę, aby dziecko nie napiło się mydlanej wody).
• Zabawa „Fruwające papierki” zdmuchiwanie z gładkiej i chropowatej powierzchni kawałków papieru.
• Zabawa „Gorąca zupa”  polega na dmuchaniu ciągłym powietrzem w jedno miejsce (ręce ułożone w kształt głębokiego talerza).
• Zabawa „Zdmuchiwanie mlecza” tutaj dmuchamy aż spadnie ostatni nasionko (długi  strumień powietrza).
• Zabawa  „Lokomotywa” – pociąg wypuszcza nadmiar pary ”fff” lub  „szszsz”.
• Zabawa „Balonik” – nabieramy nosem powietrze i wpuszczamy do balonu (może być na niby) dużo powietrza potem  wolniutko wypuszczamy (mówimy długo sssssss).
• Zabawa „Wdech, wydech” – ćwiczenia ruchowe połączone z oddychaniem ( każdemu prostowaniu towarzyszy wdech, a skłonowi  lub skrętowi wydech (zrywanie owoców na niby z wysokiego drzewa, sianie nasionek itd).

Ćwiczeń tych nie należy wykonywać w całości tylko podzielić na etapy i rozłożyć w czasie, aby dziecko odebrało to jako dobrą zabawę i nie zniechęciło się do dalszej pracy.

Mam nadzieją, że te przykładowe zabawy i ćwiczenia z dziećmi będą dla Państwa wskazówką jak przygotować dziecko do pracy nad poprawną mową. Są to ćwiczenia wstępne i na pewno nie zastąpią  konsultacji z logopedą, który pokieruje dalszą terapią dziecka. Zabawy  logopedyczne mogą być dla Państwa sposobem na miłe, wesołe spędzenie czasu z własnym dzieckiem.